پایان نامه ارشد ارتباط آوایی - بررسی محتوایی فنوسمانتیک در قرآن

پایان نامه کارشناسی ارشد

عنوان:

 ارتباط آوایی- محتوایی فنوسمانتیک در قرآن

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 171  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

مقدمه

قرآن کریم کتابی است مبتنی بر هدایت مخاطب که از شیوه و روش های گوناگونی در این رابطه بهره گرفته است. یکی از این موارد موسیقی و آوای واج ها، واژگان و جملات است. از آن جا که موسیقی و آهنگ زیبا، تاثیر شگرفی در تحول  و دگرگونی روح انسان دارد، خداوند سبحان آیات کتابش را با آوای خارق العاده و اعجاز آمیزی در هم آمیخته است. این آوا و آهنگ واژگان و موسیقی ترکیبات قرآنی، آن چنان هماهنگ و متناسب با معانی و مقاصد آیات گره خورده است و آن چنان فضایی از قدس و طهارت و نور و جدیت در روح انسان می آفریند که بی اختیار روح در قبضه قرآن قرار گرفته مستانه به سیر و سلوک در فضای ملکوتی آیات به پرواز در می آید.

دانشمندان علوم قرآنی از دیرباز به دنبال کشف نمونه هایی از این جنبه از اعجاز قرآن بوده و برخی از آن ها را نیز در میان کتب خود بیان کرده اند و توانسته اند زیبایی هایی از این اقیانوس بی کران را هویدا کنند؛ اما تقریبا کسی به دنبال یافتن قاعده ای برای این جنبه از اعجاز قرآن و شکل دهی علمی به آن نبوده است.

این پژوهش با عنایت از رحمت بی کران پروردگار عالم سعی بر آن دارد تا با بررسی آوای واج ها، واژگان و آیات قرآن بر اساس دو تقسیم بندی بیرونی و درونی به کشف نشانه های آوایی و تبیین قاعده ای در رابطه با این دانش نوظهور در قرآن بر اساس توقیفی بودن چینش آیات پرداخته و با تحلیل هر کدام از آن ها ارتباط آن ها را با معنا بیش از پیش نمایان سازد. تلاش در این جهت ممکن است به کشف روش جدیدی از تفسیر قرآن یعنی روش تفسیر آوایی انجامد که نهایتا منجر به دست یابی به شبکه های معنایی در قرآن کریم می شود.

فصل اول

کلیات و مفهوم شناسی

بخش اول: کلیات تحقیق(ادبیات تحقیق)

1-1-1- بیان مسأله

هر زبان، مجموعه ای از آواها یا به گفته دیگر مجموعه ای از واج‌هاست. در هر زبانی هر واج یا آوا می‌تواند واژه یا مفهومی را از واژه یا مفهوم دیگر متمایز سازد. این تمایز عمدتا در ساختار موسیقیایی آواها تبلور یافته، به وسیله گوش قابل دریافت است. عملکرد موسیقیایی آواها در کارهای هنری (شعر-نثر) آگاهانه یا ناآگاهانه به خالق اثر کمک می‌کند تا در القای معنای مورد نظرش، توفیق یابد. این ویژگی که از سوی خداوند در اختیار بشر قرار گرفته در تمام زبان ها به نحوی موجود است. در زبان عربی­که زبان برگزیده ی وحی الهی است، کارکرد آواها در قالب آیات قرآن کریم، رنگی دگرگون به خود گرفته، تا جایی که می‌توان چنین کارکردی را تحت عنوان «اعجاز آواها» مورد بررسی قرار داد. در واقع از آن جا که قرآن از سوی خداوند برای هدایت بشر فرستاده شده باید این جنبه از اعجاز رنگ و بوی دیگری نسبت به نوشته های بشری داشته باشد. منظور از آوا همان ارزش ذاتی واژگان و ساخت لغوی آن است و ابزار تأثیر حسی که با نظم واژه و هماهنگی با دیگر واژگان در بیان به شنونده می رسد. به عنوان نمونه در آیات قرآن، در مواردى از واژگانی خاص بهره گرفته شده که آوردن واژگانی مترادف با آن یا آوردن همان واژه با ساختاری دیگر آن معنا را نمی رساند، از آهنگى نیزکه از وقف و حرکت، وصل، فصل، مد، قصر، کوتاهى و بلندى جملات، ادغام، ارسال، اخفاء، اضمار، هماهنگی واکه ها و همخوان ها و به طور کلی آواهای درونی و بیرونی، به وجود می آید برای رساتر شدن القای پیام بهره گرفته شده است. علاوه بر موارد مذکور برای تأثیر گذاری بیشتر در مخاطب، صداى حروفی که در وسط یا در آخر کلمات و آیات است و نیز ریتم موجود در آیات هماهنگی خاصى با معانى و مقاصد دارد .

همین ترکیب و هم‏آهنگى کلمات با یکدیگر و با معانى است که قرآن را مانند ترکیب موجودات و نمودار شدن در صور گوناگون در آفرینش، معجزه ساخته، چنان که مانند ترکیب عناصر طبیعى اگر کلمه‏اى را تبدیل به کلمه مرادف آن نمائیم یا حرفى را از جاى خود برداریم یا فصل، وصل، وقف، حرکت، اوج، حضیض و ایقاع(هماهنگی آواها) کلمات رعایت نشود در نظم و هم‏آهنگى و رسانیدن معنا و مقصود اختلال پیش می آید. این ویژگی ها سبب شده که آهنگ و آوای واژه های قرآن در بیان مسائل گوناگون همچون بشارت و انذار، اسماء و صفات الهی، انسان شناسی، تشریح بهشت ودوزخ، بیان اوصاف قیامت، بیان مسائل فقه و احکام، بیان آیات جهان بینی، بیان صفات و ویژگی های پیامبران و اوصاف قوم آن ها و … بامعنا و محتوا  همسو باشند. به عنوان نمونه زمانی که آیات قرآن مؤمنان را مورد خطاب قرار می دهند همچون نسیمی آرام ادا می شود و زمانی که مخاطب آنان کافران یا منافقان است همچون طوفان، توفنده هستند یا در بیان اوصاف قیامت از الفاظ سنگین با حروفی خشن و آشکار استفاده نموده است. مثلا در آیهNإِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراًM [1] «ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت، هراسناکیم»، واژه قمطریرا با سنگینی مخرج طاء سنگینی آن روز را به تصویر می کشد. این ویژگی و اعجاز قرآن که «فنوسمانتیک» نام گرفته به دلیل آن که اخیرا در محافل علمی مطرح گردیده است کمتر مورد توجه بوده و تنها به جنبه های محدودی از این امر پرداخته شده است. بر همین اساس از جمله مسائلی که کمتر در این زمینه مورد توجه و بحث بوده و شاید به آسانى تحت ضبط و قواعد در نمی آید کیفیت انطباق آهنگ کلمات و آیات با معانى و مقاصد است که واقعیات و اوضاع یا صفات درونى گوینده را مى‏نمایاند.

از آن جا که خصوصیات و ابعاد زبان قرآن متعدد است ضرورت دارد تا کارشناسان علوم و فنون مختلف به تحلیل و موشکافی و تبیین این ابعاد بپردازند. این پژوهش نیز در صدد است تا به بررسی ارتباط آوایی- محتوایی و تناسب الفاظ با مفاهیم و هارمونی موجود در آیات آن به صورت علمی و بر اساس علم جدید آواشناسی بپردازد تا بیشتر از پیش یکی دیگر از ابعاد اعجاز قرآن برای جهانیان آشکار گردد.

1-1-2- سؤال های تحقیق

الف) سؤال اصلی تحقیق:           

ارتباط آوایی- محتوایی(فنوسمانتیک) در آیات قرآن چگونه است؟

ب) سؤال های فرعی تحقیق:

1- ارتباط آوایی- محتوایی (فنوسمانتیک) به چه مفهومی می باشد؟

2- تناسب آوای درونی آیات با محتوای آن به چه شکل می باشد و به چه شکل هماهنگی همخوان ها و واکه ها با موقعیت کلام ارتباط دارد؟

3- تناسب آوای بیرونی آیات با محتوای آن چگونه و در چه اشکالی بیان شده است؟

1-1-3- فرضیه ها

1- به نظر می رسد ارتباط آوایی- محتوایی به معنای ایجاد ارتباط میان آواها و متغیر های حاصل از آن ها با مدلول های معنایی است که به جهت ایجاد سطوح های مختلف معنایی و تصویر سازی ذهنی برای مخاطب از مراد جدی و حالات و صفات گوینده می پردازد.

2- به نظر می رسد تناسب آوای درونی آیات با محتوای آن ها در قالب صنایعی همچون: فاصله، جناس، تکرار و ... قابل طرح باشد.

3- به نظر می رسد تناسب آوای بیرونی آیات با معنا و محتوا نیز در قالب اشکالی همچون: واکه ها و مد، صفات و مخارج حروف، به کارگیری واژگان غریب، حذف و زیادت و ... قابل طرح باشد.