پایان نامه ارشد حقوق - بررسی جایگاه سازش در حقوق ایران

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

عنوان:

سازش و جایگاه آن در حقوق ایران

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 187  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

عنوان                                                                                                         صفحه

چکیده فارسی   .....................................................................................................................................   1

مقدمه   .................................................................................................................................................   2

                         فصل اول :کلّیات درمفهوم ، ماهیت و پیشینه سازش

مبحث اول : مفهوم وماهیت سازش   .........................................................................................   7

گفتار اول : مفهوم سازش   ..................................................................................................................   7  

بند اول : مفهوم لغوی سازش   ............................................................................................................   8

بند دوم : مفهوم اصطلاحی سازش   ....................................................................................................   8

گفتار دوم : ماهیت سازش   .................................................................................................................. 8

مبحث دوم : پیشینه دینی سازش   ...........................................................................................   10

گفتار اول : پیشینه سازش در آیات   .................................................................................................   10

بند اول : آیاتی که طرفین اختلاف را به صلح وسازش دعوت می کنند   ........................................   10

بند دوم : آیاتی که سایر مردم را به ایجاد صلح وسازش بین متخاصمان دعوت می کنند  .............   11

گفتار دوم : پیشینه سازش در روایات   ............................................................................................   14

بند اول : روایات نقل شده از پیامبر(ص)   .......................................................................................   14

بند دوم : روایات نقل شده از ائمه معصوم علیهم السلام   .................................................................   16

مبحث سوم : پیشینه قانونی سازش   .........................................................................................   18

گفتار اول : پیشینه سازش در قوانین سابق   .......................................................................................   18

بند اول : قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب 1329 هجری قمری   ...........................................   18

الف ) سازش در محاکم صلحیه   ........................................................................................................   18

1 ) سازش در مواردی که محکمه صلح ، صلاحیّت صدور حکم دارد   ............................................   19

2 ) سازش در مواردی که محکمه صلح صرفاً حق اصلاح ذات البین دارد   ......................................   20

ب ) سازش در محکمه ابتدایی   .........................................................................................................   21

1 ) سازش در محکمه ابتدایی در مقام رسیدگی استینافی   .................................................................   21

2 ) سازش در محکمه ابتدایی در مقام رسیدگی بدوی   .....................................................................   22

ج ) صلح و سازش در مراحل مختلف محاکمه حقوقی   ...................................................................   22  

بند دوم : قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1318    .........................................................................   23  

الف) سازش در دادگاههای بخش   ....................................................................................................   24

1 ) جایگاه سازش در موردی که رسیدگی و صدور حکم می شد   .................................................   24

2) جایگاه سازش در رسیدگی های اصلاحی دادگاه بخش   .............................................................   25

ب) سازش در تمامی دادگاهها   .........................................................................................................   27

گفتار دوم : جایگاه سازش در قوانین جاری   ....................................................................................   29

بند اول : سازش در قوانین ماهوی   ..................................................................................................   29

بند دوم : سازش در قوانین شکلی   ..................................................................................................   30

الف) قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379   .............................................................................   30

ب) قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1387   ............................................................................   31

ج) قانون حمایت خانواده مصوب 1391    ......................................................................................   33

د) سازش در سایر قوانین   ................................................................................................................   34  

مبحث چهارم : شرایط لازم جهت درخواست و تحقق سازش   ......................................................   36

گفتار اول : شرایط مربوط به طرفین جهت درخواست سازش   ..........................................................   36

بند اول : اهلیت قانونی   .......................................................................................................................   36

بند دوم : داشتن سمت   ........................................................................................................................   38

الف ) اصیل   .........................................................................................................................................   38

ب ) نمایندگی و اقسام آن   ....................................................................................................................   39

1 ) نمایندگی قانونی    .........................................................................................................................   39

2 ) نمایندگی قضایی   ..........................................................................................................................   40

3 ) نمایندگی قراردادی    ......................................................................................................................   42

بند سوم : ذینفع بودن    .............................................................................................................................   42

بند چهارم : بررسی سایر شرایط اقامه دعوا   ............................................................................................   43

گفتار دوم : شرایط لازم جهت تحقق سازش  .........................................................................................   44    

مبحث پنجم : دعاوی قابل سازش   ........................................................................................................   48

گفتار اول : دعاوی که سازش در آن ممنوع است   ..................................................................................   48

گفتار دوم : دعاوی که برای سازش با محدودیت مواجه اند   .................................................................   49

بند اول : سازش در اموال عمومی و دولتی   ...........................................................................................   49

الف) مفهوم اموال عمومی و دولتی   .......................................................................................................   50

1 ) مفهوم مال   .......................................................................................................................................   50

2 ) مفهوم اموال عمومی    ........................................................................................................................   50

3 ) مفهوم اموال دولتی   ..........................................................................................................................   51

ب) بررسی سازش در اموال عمومی و دولتی براساس اصل 139 قانون اساسی    .................................   52  

1 ) منظور از صلح دعوا   ........................................................................................................................   53

2 ) زمان اجرای تشریفات مقرر در اصل 139 ق.ا    ..............................................................................   55

ج ) بررسی اموال شرکتهای دولتی    ......................................................................................................   55

1 ) مفهوم شرکت دولتی    ......................................................................................................................   56

2 ) بررسی شمول یا عدم شمول اصل 139 ق.ا بر اموال شرکت های دولتی    ................................   56

بند دوم : بررسی سازش در دعاوی تاجر ورشکسته    .............................................................................   57

الف) مفهوم ورشکستگی    ......................................................................................................................   57

1) مفهوم عرفی ورشکستگی    ..............................................................................................................   57

2) مفهوم حقوقی ورشکستگی    ...........................................................................................................   58

ب) وضعیت سازش در دعاوی تاجر ورشکسته    ................................................................................   58

1) سازش در دعاوی غیر مالی   ...........................................................................................................   59

2) سازش در دعاوی مالی    ................................................................................................................. 59

ج) بررسی قرارداد ارفاقی    ....................................................................................................................   61

گفتار سوم : بررسی سازش در برخی امور خاص   ..............................................................................   62

بند اول : سازش در امور حسبی   ..........................................................................................................   62

الف) مفهوم امور حسبی    .......................................................................................................................   62

ب) مصادیق امور حسبی و بررسی سازش در آنها   ................................................................................   63

بند دوم : سازش در امور کیفری    .........................................................................................................   67

الف) سازش در جنبه عمومی    ...............................................................................................................   67

ب) سازش در جنبه خصوصی   .............................................................................................................   68

مبحث ششم : بررسی سازش وامکان یا عدم امکان دخالت شخص ثالث    ........................................   69

گفتار اول : سازش و ورود ثالث   ..........................................................................................................   69

گفتار دوم : سازش و دعوت از ثالث   ....................................................................................................   70

گفتار سوم: سازش و تعهد ثالث   ...........................................................................................................   70

گفتار چهارم: سازش و ضمانت ثالث   ...................................................................................................   72

مبحث هفتم: نقش قضات و وکلا در تحقق سازش    ...........................................................................   73

گفتار اول: نقش قضات در تحقق صلح و سازش   ..................................................................................   73

بند اول: تکلیف، اختیار یا ممنوعیت قاضی برای تشویق طرفین دعوا به سازش   ...................................   73

بند دوم: ضمانت اجرای استنکاف قاضی از قبول درخواست سازش   .....................................................   74

گفتار دوم: نقش وکلا در تحقق صلح و سازش    ....................................................................................   75

بند اول: وظیفه وکلای دادگستری برای تشویق به سازش    .....................................................................   75

بند دوم: وضعیت حق الوکاله، وکلای دادگستری در صورت سازش   ....................................................   76  

بند سوم: وکیل مجاز برای نیابت در سازش    .........................................................................................   77

مبحث هشتم: تدابیر قانونی جهت صلح وسازش در دعاوی خانوادگی   .........................................   79

گفتار اول: تأخیر جلسه دادرسی تا دو مرتبه   ..........................................................................................   79

گفتار دوم: تأسیس مراکز مشاوره خانواده    .............................................................................................   79

گفتار سوم: ارجاع به داوری    .................................................................................................................   81

گفتار چهارم: ارجاع به شورای حل اختلاف   ..........................................................................................   83

گفتار پنجم: توافق در بی اعتباری گواهی عدم امکان سازش   ................................................................   84

                             فصل دوم: بررسی سازش در حقوق ایران  

مبحث اول : مراجع صالح جهت سازش قبل از اقامه دعوا وبعد از آن   ...........................................   85  

گفتار اول : سازش در دادگاه   ...................................................................................................................   85

بند اول : دادگاه دارای صلاحیت   .............................................................................................................   86

بند دوم : تشریفات سازش در دادگاه، قبل از اقامه دعوا   ..........................................................................   89    

الف) اقدامات خواهان سازش   .................................................................................................................   89

1 ) درخواست کتبی سازش   ....................................................................................................................   89

2 ) ضمائم درخواست   .............................................................................................................................   90

3 ) هزینه درخواست   ...............................................................................................................................   91

ب) اقدامات دادگاه پس از وصول درخواست سازش   .............................................................................   91

1 ) ارجاع به یکی از شعب و تعیین وقت جلسه سازش   ........................................................................   91

2 ) دعوت به جلسه سازش   ....................................................................................................................  92

ج) عکس العمل خوانده نسبت به دعوت نامه سازش   .........................................................................   92

1 ) عدم تمایل به سازش   ......................................................................................................................   93

2) تمایل و رغبت به سازش   .................................................................................................................   93

بند سوم : نتایج جلسه مذاکرات اصلاحی   .............................................................................................   94  

الف) عدم حصول سازش و آثار آن   .....................................................................................................   94  

1 ) آثار عدم حصول سازش نسبت به طرفین   .......................................................................................   95

1-1 ) بررسی اقرار در مذاکرات اصلاحی   ............................................................................................   95

2-1 ) امکان تجدید درخواست سازش   ................................................................................................   96

2 ) آثار عدم حصول سازش نسبت به دادگاه رسیدگی کننده   ...............................................................   97

ب) حصول سازش و آثار آن   ................................................................................................................   97

1 ) آثار سازش نسبت به طرفین   ...........................................................................................................   98

2 ) اثر سازش نسبت به دادگاه رسیدگی کننده   .....................................................................................   100

بند چهارم : سازش در دادگاه پس از اقامه دعوا   ....................................................................................   101

الف) سازش در صورت تعدد طرفین دعوا   ..........................................................................................   102

ب) محدوده ی دعاوی قابل سازش   ....................................................................................................   104

ج ) مفهوم مرحله دادرسی و بررسی سازش در مراحل مختلف دادرسی   .............................................   105

1 ) سازش در مرحله بدوی   .................................................................................................................   105

2 ) سازش در مرحله تجدیدنظر   ..........................................................................................................   106

3 ) بررسی سازش در مرحله فرجام خواهی   ........................................................................................   108

4 ) بررسی سازش در مرحله واخواهی   ................................................................................................   110

د ) بررسی سازش در مرحله اجرا   .......................................................................................................   111

هـ ) مفهوم مقطع دادرسی و بررسی سازش در برخی مقاطع دادرسی .................................................   113

1 ) سازش در حین اجرای قرار   ............................................................................................................   114

2 ) سازش پس از اعلام ختم دادرسی و پیش از انشای رأی   ................................................................   115

گفتار دوم : سازش در دفترخانه اسناد رسمی   ........................................................................................   116

گفتار سوم : سازش در نهاد داوری   ........................................................................................................   118

بند اول : طرق مختلف سازش در نهاد داوری   ......................................................................................   118  

الف ) اعطای نیابت طرفین به داور   .......................................................................................................   119

ب ) سازش از سوی طرفین در جریان داوری   .....................................................................................   120

ج ) اعطای نیابت یک طرف و سازش طرف دیگر   ...............................................................................   121

بند دوم : تصمیم داور و نحوه ی اجرای آن   .........................................................................................   121

بند سوم : بررسی سازش در داوری بین المللی   ....................................................................................   122

گفتار چهارم : سازش در شورای حل اختلاف   ......................................................................................   123

بند اول : درخواست سازش از سوی طرفین   .........................................................................................   123

بند دوم : ارجاع دادگاه رسیدگی کننده ی دعوا   .....................................................................................   128

گفتارپنجم : بررسی سازش نامه عادی   ..................................................................................................   130

مبحث دوم : گزارش اصلاحی   ..................................................................................................   133

گفتار اول : مفهوم گزارش اصلاحی   ....................................................................................................   134

گفتار دوم : ماهیت گزارش اصلاحی   ...................................................................................................  139

گفتار سوم : اجرای گزارش اصلاحی   ...................................................................................................   146

نتیجه گیری   ..........................................................................................................................................   154

پیشنهادات   ............................................................................................................................................   157

فهرست منابع   .......................................................................................................................................   158  

چکیده انگلیسی   ....................................................................................................................................   164

مقدمه

بروز اختلاف و ایجاد دعوا بین اشخاص از امور انکار ناپذیر زندگی اجتماعی است و نمی توان از تحقق آن در جامعه جلوگیری نمود .

این دعاوی ممکن است با طرح در دادگاه و رسیدگی قضایی ، توسط قاضی منجر به صدور رأی گردند ، رأی صادره از سوی دادگاه مسلماً به سود یک طرف (محکوم له) و به ضرر دیگری (محکوم علیه) می باشد . در این حالت دعوا در ظاهر پایان یافته ولی در واقع اختلاف و خصومت بین طرفین ، همچنان پایدار است ؛ به همین علّت است که غالباً در مرحله ی اجرای رأی نیز با مشکلاتی روبرو می شوند. چه خوب است که اختلافات و دعاوی ایجاد شده ، با توافق طرفین پایان یابد و آنها با رضایت قلبی نسبت به دعوا مصالحه و سازش نمایند که دیگر اثری از کدورت ها و اختلافات باقی نماند .

بی دلیل نیست که ضرب المثلی فرانسوی می گوید :« یک سازش بد ، بهتر است از یک دادرسی خوب ». اهمیّت ایجاد مصالحه و سازش در تعلیمات دینی ما نیز دارای ریشه و سابقه ی قوی است ، به گونه ای که آیات متعددی از قرآن کریم و روایات بسیاری به این موضوع پرداخته است .

همچنین قوانین کشور ما از زمان های گذشته تا کنون به بحث سازش توجّه ویژه ای داشته اند و موادی را به آن اختصاص داده اند . توجّه به این موضوع در نظام حقوقی ما به حدی رسید که منجر به تشکیل نهادی به نام شورای حل اختلاف ، برای ایجاد مصالحه و سازش بین مردم گردید ، امّا این نهاد علی رغم فعالیت های ارزنده در ایجاد سازش بین مردم ، متأسفانه در حال فاصله گرفتن از رسالت اصلی خود می باشد و بیشتر به سمت و سوی رسیدگی های قضایی و صدور رأی متمایل گردیده است .

یکی از مشکلات پیش رو برای ایجاد سازش این است که ، سازش در فرهنگ عامّه ما چندان جایگاه خوبی ندارد و اشخاص معمولاً تمایلی به آن نشان نمی دهند . حتّی اغلب افراد آشنا با علم حقوق نیز با ایجاد مصالحه و سازش در دعاوی چندان مأنوس نیستند که به نظر می رسد بخشی از این مشکلات ریشه در دانشکده های حقوق دارد ، چون در کلاس های درس آیین دادرسی مدنی به محض شروع به تدریس ، سخن از صلاحیت دادگاه ، نحوه ی اقامه ی دعوا و ... به میان می آید و بحث از مصالحه و سازش یا هرگز مطرح نمی گردد و یا به صورتی گذرا و جزئی اشاره ای به آن می شود . در اغلب موارد می توان همان نتیجه ای را که از دادرسی و رسیدگی قضایی حاصل می شود ، از طریق سازش نیز به آن دست یافت ، امّا با این تفاوت که هزینه های کمتر و رضایتمندی بیشتری را به همراه دارد ، پس بهتر است که ابتدا توجّه ویژه ای به تلاش در جهت مصالحه و سازش گردد و بعد از آن به مباحث مربوط به رسیدگی قضایی پرداخته شود ؛ چون پس از اقامه ی دعوا و پرداخت هزینه های دادرسی ، معمولاً تلاش برای ایجاد سازش با سختی و مشکلات بیشتری روبرو خواهد شد .  

در عرصه ی جهانی نیز سازش از چنان اهمیّتی برخوردار است که ، نظام حقوقی موسوم به نظام حقوقی کشورهای خاور دور ( که شامل کشورهایی همچون : چین ، ژاپن ، مغولستان ، کره و ... می شود. ) را ایجاد کرده است . تربیت اجتماعی و خلق و خوی ملّی این کشورها اقتضا می کند که در وهله ی نخست ترجیح می دهند با توسل به میانجی گری و سازش، اختلافات فی مابین را حل کنند و تنها در صورت عدم حصول نتیجه از این راه ، به ناچار به دادگاه مراجعه و طبق قانون فصل خصومت نمایند.( واحدی ، 1389 ،ص75 ).      

تعداد منابع زیاد

و......

پایان نامه تبیین نمایندگی تجاری با رویکردی به لایحه تجارت

پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق

عنوان:

تبیین نمایندگی تجاری با رویکردی به لایحه تجارت 1390

با فرمت قابل ویرایش word

تعداد صفحات: 100  صفحه

تکه های از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب:

مقدمه. 3

فصل نخست نمایندگی تجاری (مفهوم، انواع و ماهیت) 6

مبحث نخست: مفهوم و انواع نمایندگی تجاری.. 7

گفتار نخست: مفهوم نمایندگی تجاری.. 7

بند نخست: مفهوم اصطلاحی نمایندگی در فقه. 7

بند دوم: مفهوم اصطلاحی نمایندگی از لحاظ حقوقی.. 9

گفتار دوم: انواع نمایندگی تجارتی.. 10

بندنخست: نمایندگی مستقل.. 11

بند دوم: نمایندگی غیر مستقل.. 12

مبحث دوم: ماهیت نمایندگی تجاری در حقوق ایران. 14

گفتار نخست: ماهیت حقوقی نمایندگی در قانون تجارت… 14

بند نخست: عناصر عمومی نمایندگی تجاری.. 15

بند دوم: عناصر اختصاصی نمایندگی تجاری.. 17

گفتار دوم: ماهیت حقوقی نمایندگی در لایحه تجارت 1393. 22

بند نخست: عناصر اختصاصی نمایندگی تجاری.. 22

بند دوم: نمایندگی تجاری و عاملیت…. 25

فصل دوم آثار ویژه قرارداد نمایندگی تجاری   27

مبحث نخست: تعهدات نماینده و ضمانت اجرای آن. 28

گفتار نخست: تعهدات… 28

بند نخست: تعهدات قانونی.. 28

بند دوم: تعهدات قراردادی.. 34

گفتار دوم: ضمانت اجرا 38

بند نخست: مسئولیت قراردادی.. 38

بند دوم: مسئولیت خارج از قرارداد. 39

مبحث دوم: تعهدات آمر و ضمانت اجرای آن. 41

گفتار نخست: تعهدات… 41

بند نخست: تعهدات قانونی.. 41

بند دوم: تعهدات قراردادی.. 45

گفتار دوم: ضمانت اجرا 51

بند نخست: مسئولیت قراردادی.. 51

بند دوم: مسئولیت خارج از قرارداد. 52

فصل سوم خاتمه قرارداد نمایندگی تجاری   54

مبحث نخست: انحلال ارادی نمایندگی.. 55

گفتار نخست: عزل نماینده 55

بند نخست: شرایط عزل.. 55

بند دوم: نمایندگی بلاعزل.. 60

گفتار دوم: استعفا 61

بند نخست: شرایط استعفا نماینده 62

بند دوم: شرط عدم استعفا 64

مبحث دوم: انحلال قهری نمایندگی.. 65

گفتار نخست: انجام موضوع نمایندگی و انقضاء مدت… 65

بند نخست: از بین رفتن متعلق نمایندگی، انجام  موضوع نمایندگی یا عمل منافی با آن  65

بند دوم: انقضاء مدت نمایندگی.. 66

گفتار دوم: انحلال به موجب فوت یا حجر. 67

بند نخست: فوت طرفین قرارداد نمایندگی.. 67

بند دوم: حجر طرفین قرارداد نمایندگی (جنون، سفاهت و ورشکستگی) 72

نتیجه گیری.. 80

فهرست منابع.. 83

چکیده:

امروزه فعالیت­های تجاری و اقتصادی محدود به مکان و زمان خاصی نمی­شود و تجار قادر نخواهند بود، به طور همزمان در چندین نقطه از کشور و یا جهان فعالیت نمایند مگر آنکه ابزارهایی در اختیار داشته باشند. نهاد حقوقی نمایندگی پاسخگوی این نیاز تجار خواهد بود.

اهمیت نمایندگی تجاری و کاربرد فراوان آن در معاملات، منجر به پیش‌بینی قوانین و مقررات ویژه در حقوق کشورهای مختلف گردیده است. با این حال در قوانین مدنی و تجاری ایران، قانونگذار قواعد عام نمایندگی را بیان ننموده و صرفا به برخی مصادیق آن پرداخته است. نویسندگان لایحه تجارت 1390 در پی رفع این نقیصه فصل سوم لایحه مزبور را به نمایندگی تجاری اختصاص داده اند.

این پژوهش با بررسی مقررات عام مربوط به نمایندگی در حقوق ایران درصدد تبیین و تحلیل ابعاد مختلف نمایندگی تجاری برآمده است. در این راستا، بررسی مفهوم و ماهیت نهاد حقوقی نمایندگی تجاری از یک سو و  تعهدات ویژه آمر و نماینده از سوی دیگر حائز اهمیت می­باشد. همچنین موارد انحلال قرارداد و قواعد خاص آن بایسته است.

بر اساس بررسی­های انجام گرفته، نماینده تجاری در لایحه تجارت 1390 شخصی است که به نام و حساب آمر،

اقدام به انجام مذاکرات مقدماتی، انعقاد قرارداد و یا ارائه خدمات می­نماید. ضمن آنکه بر خلاف مقررات کنونی قانون تجارت نماینده، اجیر طرف قرارداد نمی­باشد. همچنین در قرارداد نمایندگی، تاجر بودن آمر و تجاری بودن موضوع نمایندگی حائز اهمیت می­باشد.

علاوه بر موارد مذکور، آمر و نماینده تعهدات ویژه‌ای بر عهده دارند. متاسفانه در رابطه با حقوق و تکالیف طرفین با آنکه در لایحه مبحث مجزایی بدان اختصاص یافته، اما مقررات جامعی در این خصوص تدوین نشده است.

بر اساس مقررات لایحه تجارت 1390 تعهد نماینده و آمر مبنی بر ارائه اطلاعات لازم و اسناد و مدارک مربوط به نمایندگی(ماده 59 ل.ت) و ایفای تعهدات قراردادی حائز اهمیت است (ماده 61 ل.ت). به علاوه نماینده مکلف است در صورت وجود شرط عدم رقابت، به مفاد آن پایبند باشد (ماده 62 ل.ت). ضمن آنکه لایحه تجارت مقررات مربوط به اجرت و هزینه های نماینده تجاری را در راستای تعهدات آمر، در مبحثی جداگانه مورد بررسی قرار داده است(مواد 64 تا 69 ل.ت).

علاوه بر موارد مذکور، تعهد نماینده به رعایت مصالح آمر (ماده 667 ق.م)، ارائه حساب­های مالی (ماده 668 ق.م) و عدم واگذاری وظیفه به دیگری (ماده 672 ق.م) نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.

در خصوص انحلال قرارداد نمایندگی نیز گفتنی است که قانون تجارت و لایحه تجارت در خصوص موارد انحلال ارادی مقرراتی نداشته و صرفا در خصوص برخی موارد انحلال قهری مقرره­ای پیش بینی گردیده است. بر این اساس، قواعد مربوط به فوت و حجر نماینده در هر دو یکسان بوده اما در خصوص فوت و حجر (جنون، سفاهت، ورشکستگی) آمر تفاوت­هایی وجود دارد. بر اساس ماده 400 ق.ت، فوت و حجر آمر از موارد انعزال نماینده نمی­باشد در حالی که به موجب ماده 9 ل.ت، فوت و حجر تاجر از موارد انحلال قرارداد نمایندگی است

مقدمه

الف- تبیین موضوع

تجارت به عنوان یک ضرورت از دیر باز بین اقوام و ملل گوناگون رواج داشته و هماهنگ با دستاوردهای بشری متحول شده است. امروزه فعالیت­های تجاری در زمان و مکان خاصی محدود نمی­شود و تجار همزمان در نقاط مختلف یک کشور و حتی جهان مبادرت به انجام حجم عظیمی از فعالیت­های تجاری می­کنند. این امکان تنها به واسطه وجود نهادی تحت عنوان نمایندگی تجاری میسر گردیده است. نمایندگان تجاری با امکانات خود در منطقه مورد قرارداد برای تجار این امکان را فراهم آورده­اند که فعالیت­های تجاری خود را گسترش دهند.

اهمیت نمایندگی تجاری منجر به تدوین مقررات ویژه در قوانین ملل مختلف گردیده است.  با این همه، در قانون تجارت 1311 مقرراتی جامع در خصوص نمایندگی تجاری پیش بینی نگردیده است و صرفا مواد 395 تا 401 قانون مزبور صرفا به بحث قائم مقام تجارتی پرداخته و در مورد سایر نمایندگان تجاری قواعد عام وکالت در قانون مدنی را مجری دانسته است. البته لایحه تجارت 1390 به تفصیل بیشتری به این مساله پرداخته است.

به منظور تعیین چارچوب روابط نماینده و تاجر ، قراردادی تحت عنوان، قرارداد نمایندگی منعقد می­گردد. ارکان قرارداد نمایندگی شامل اعطاء کننده نمایندگی (آمر) و نماینده می­باشد. از سویی به موجب این قرارداد آمر کسی است که قصد استفاده از خدمات دیگری برای انجام عمل مورد نظر خویش را دارد. از سوی دیگر نماینده کسی است که قصد دارد جهت انجام امور دیگری خدماتی ارائه دهد.

انعقاد قرارداد نمایندگی برای طرفین قرارداد آثاری به بار می­آورد. به عبارت دیگر آمر و نماینده در مقابل یکدیگر حقوق و تکالیفی خواهند داشت که به موجب قانون یا قرارداد مشخص می­گردد. ضمن آنکه تخلف از تکالیف قانونی یا قراردادی منجر به مسؤولیت برای آنان خواهد شد. تبیین حقوق و تکالیف مزبور و به تبع آن تعیین مسؤولیت‌های ناشی از نقض تعهدات شایسته می‌نماید.

همچنین قرارداد نمایندگی تجاری به مانند هر قرارداد دیگری پس از مدت زمانی کوتاه یا طولانی خاتمه می­یابد. موجبات انحلال قرارداد نمایندگی، با اراده طرفین قرارداد (عزل- استعفا) و یا به صورت قهری (انجام موضوع نمایندگی، انقضاء مدت، فوت یا حجر طرفین قرارداد) فراهم می­گردد. با این همه مسأله به این سادگی نبوده، بررسی فروض مختلف و قواعد ویژه مربوط به هر یک از موارد انحلال رابطه نمایندگی بایسته است.

قابل ذکر آنکه لایحه تجارت پس از گذشت ده سال از زمان ارائه به مجلس با بررسی­های انجام شده در کمیسیون­های تخصصی تصویب و تحویل شورای نگهبان شد. اما شورای نگهبان با یک ایراد (اصل 85 ق.ا) لایحه تجارت را رد نمود. از نظر شورا لایحه تجارت باید در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار می­گرفت اما به علت عدم امکان اجرای این امر، لایحه تجارت مجددا با نظارت شورای نگهبان در کمیسیون قضایی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و در راستای تامین نظر شورای نگهبان، زمان اجرای آزمایشی آن از پنج سال به چهار سال تغییر نمود و در تاریخ 17/1/93 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. اما شورای نگهبان لایحه را در تاریخ 27/1/93 علی رغم تغییر به عمل آمده رد نمود. در حال حاضر لایحه پس از بازگشت به مجلس و رفع ایرادات در شورای نگهبان در حال بررسی است....