پایان نامه حقوق - شرط عندالمطالبه و مقایسه آن با شرط عندالاستطاعه

« فهرست مطالب »

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………… صفحه

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………..  1

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………  2

فصل اول : شناخت مهریه و کارکردهای آن ……………………………………………………….  6

1-1: کلیات ………………………………………………………………………………………………………..  7

1-1-1: تبیین مفهوم مهر ………………………………………………………………………………………….  7

1-1-1-1: مهر در لغت …………………………………………………………………………………………..  7

1-1-1-2: تعریف مهر در فقه …………………………………………………………………………………..  8

1-1-1-3: تعریف مهر در قانون مدنی و دکترین ……………………………………………………………  9

1-1-2: تاریخچه مهریه …………………………………………………………………………………………..  10

1-1-2-1: مهر در قانون حمورابی …………………………………………………………………………….  10

1-1-2-2: مهریه در دوران مغول ………………………………………………………………………………  11

1-1-2-3: مهریه در حقوق زرتشتی …………………………………………………………………………..  11

1-1-2-4: مهر در عربستان قبل از اسلام …………………………………………………………………….  12

1-1-2-5: مهریه در حقوق اسلام ……………………………………………………………………………..  13

1-1-3: ماهیت مهریه ……………………………………………………………………………………………..  14

1-1-4: فلسفه تشریع مهریه …………………………………………………………………………………….  15

1-2: مبنای فقهی مهریه …………………………………………………………………………………………  16

1-2-1: وجوب مهر در قرآن ……………………………………………………………………………………  16

1-2-2: وجوب مهر در روایات ………………………………………………………………………………..  17

1-3: کارکردها وآثار اقتصادی و اجتماعی مهریه ……………………………………………………….  18

1-3-1: مهریه مکمل سهم الارث زوجه ………………………………………………………………………  18

1-3-2: مهریه وثیقه ای در مقابل طلاق ………………………………………………………………………  18

1-3-3: مهریه بیمه اجتماعی و تامین آتیه زوجه ……………………………………………………………  19

1-3-4: مهریه مزد فعالیت های زوجه در دوران زوجیت ………………………………………………..  19

1-4: موضوع، شرایط و میزان مهریه ……………………………………………………………………….  19

1-4-1: موضوع مهر ………………………………………………………………………………………………  19

1-4-2: شرایط مهر ……………………………………………………………………………………………….  20

1-4-2-1: مالیت داشتن ………………………………………………………………………………………….  20

1-4-2-2: قابل تملیک بودن ……………………………………………………………………………………  20

1-4-2-3: معلوم بودن ……………………………………………………………………………………………  21

1-4-2-4: قدرت بر تسلیم ……………………………………………………………………………………..  21

1-4-2-5: معین بودن …………………………………………………………………………………………….  21

1-4-2-6: منفعت عقلایی و مشروع ………………………………………………………………………….  22

1-4-2-7: موجود بودن ………………………………………………………………………………………….  22

1-4-2-8: ملک شوهر بودن …………………………………………………………………………………….  22

1-4-3: مقدار مهریه ………………………………………………………………………………………………  23

1-5: اقسام مهریه و شرایط آنها در فقه و قانون مدنی …………………………………………………  23

1-5-1: مهرالمسمی ……………………………………………………………………………………………….  24

1-5-2: مهرالمثل …………………………………………………………………………………………………..  24

1-5-2-1: مواردی که زن مستحق مهرالمثل می شود ………………………………………………………  24

1-5-3: مهرالمتعه ………………………………………………………………………………………………….  25

1-5-3-1: تفاوت مهرالمتعه با مهرالمثل ……………………………………………………………………..  25

1-5-3-2: شرایط مهرالمتعه …………………………………………………………………………………….  25

1-5-4: مهرالسنه …………………………………………………………………………………………………..  26

1-5-5: مفوضه المهر ……………………………………………………………………………………………..  26

1-6: لزوم ذکر مهر در نکاح ………………………………………………………………………………….  27

1-6-1: اقسام نکاح ……………………………………………………………………………………………….  27

1-6-2: لزوم ذکر مهریه در نکاح دائم ………………………………………………………………………..  27

1-6-3: لزوم ذکر مهریه در نکاح موقت ……………………………………………………………………..  27

1-7: مدت مهریه ………………………………………………………………………………………………..  27

1-8: انواع مهر از لحاظ زمان پرداخت …………………………………………………………………….  28

1-8-1: مهریه حال ………………………………………………………………………………………………..  28

1-8-2: مهریه مؤجل ……………………………………………………………………………………………..  28

1-8-3: مهریه عندالمطالبه ……………………………………………………………………………………….  29

1-8-4: مهریه عندالاستطاعه ……………………………………………………………………………………..  29

1-9: حق امتناع یا حق حبس …………………………………………………………………………………  29

1-9-1: حق امتناع در مهر حال …………………………………………………………………………………  29

1-9-2: حق امتناع در مهر مؤجل ………………………………………………………………………………  30

1-9-3: حق امتناع در نظر فقها …………………………………………………………………………………  30

1-10: ارتباط تعیین مهر و صحت عقد …………………………………………………………………….  31

1-11: دین …………………………………………………………………………………………………………  31

1-11-1: مفهوم و سبب دین ……………………………………………………………………………………  31

1-11-2: اقسام دین از جهت وجود اجل در فقه …………………………………………………………..  32

1-11-2-1: دین حال …………………………………………………………………………………………….  32

1-11-2-2: دین مؤجل ………………………………………………………………………………………….  32

1-11-3: ارکان دین ………………………………………………………………………………………………  32

1-11-3-1: توجیهاتی در باب اثبات رکن نبودن اجل در دین ………………………………………….  33

1-11-3-1-1: تاثیر رکن بودن اجل در دین حال ………………………………………………………….  33

1-11-3-1-2: امکان اسقاط اجل از سوی دائن …………………………………………………………….  33

1-11-3-1-3: اثر فوت مدیون در حال شدن دین …………………………………………………………  33

1-12: تاجیل در دین و مهریه ………………………………………………………………………………..  34

1-12-1: نظر فقها در مورد معلوم بودن اجل پرداخت در بیع با ثمن مؤجل …………………………  34

1-12-2: آیا شرط عندالاستطاعه بودن مهریه نیز به معنی تاجیل است؟ ………………………………..  34

1-12-2-1: مهریه مؤجل به اجل نامعلوم…………………………………………………………………….. 35

1-12-2-2: جهل به شرط بر می گردد نه به مهر …………………………………………………………..  35

1-12-2-3: مهلت متعارف برای تادیه مهر در شرط عندالاستطاعه ……………………………………..  35

1-13: عندالاستطاعه و مهلت عرفی ………………………………………………………………………..  36

1-13-1: معنای دین عندالاستطاعه …………………………………………………………………………….  36

1-13-2: التزام شوهر به پرداخت مهر ………………………………………………………………………..  36

1-13-3: احتمالاتی در تبیین مفهوم عندالاستطاعه ………………………………………………………….  36

1-13-3-1: اعسار زوج ………………………………………………………………………………………….  36

1-13-3-2: التزام به تادیه منوط به استطاعت زوج …………………………………………………………  37

1-14: عندالاستطاعه و تعلیق تحقق مهریه ………………………………………………………………..  37

1-14-1: معلق بودن اصل دین …………………………………………………………………………………  37

1-14-2: معلق بودن التزام به تادیه …………………………………………………………………………….  38

1-15: اعتبار مهریه عندالاستطاعه غیر متعارف …………………………………………………………..  38

1-15-1: توافق زوج بر پرداخت مهریه غیر متعارف ………………………………………………………  38

1-15-2: عدم امکان اجراء تعهد نا متعارف ………………………………………………………………….  38

1-15-3: عدم قدرت بر تسلیم در تعهدات جزئی ………………………………………………………….  38

1-15-4: عدم قدرت بر تسلیم در تعهدات کلی ……………………………………………………………  39

1-15-5: نظر حقوقدانان درباره قدرت تسلیم به موضوع تعهد ………………………………………….  39

1-15-6: قدرت بر انجام تعهدی که عرفاً قابل انجام باشد ……………………………………………….  40

1-15-7: اجرای تعهد بطور مطلق منتفی باشد ………………………………………………………………  40

1-15-8: نداشتن قصد انشاء در تعهد …………………………………………………………………………  40

1-16: تاثیر فوت مدیون بر دین مؤجل و عندالاستطاعه ………………………………………………  40

1-17: تنقیح مفهوم عندالاستطاعه ……………………………………………………………………………  41

1-18: تاثیر مطالبه در لازم التادیه شدن دیون …………………………………………………………….  42

1-18-1: از نظر فقه ………………………………………………………………………………………………  42

1-18-2: از نظر قانون ……………………………………………………………………………………………  44

1-18-3: عندالاستطاعه مانع اجرای مهریه ……………………………………………………………………  45

فصل دوم: آثار و نتایج شرط عندالمطالبه وعندالاستطاعه درمهریه ……………………….  46

2-1: شروط ضمن عقد ازدواج ……………………………………………………………………………..  47

2-1-1: معنای شرط ………………………………………………………………………………………………  47

2-1-2: معنای شرط ضمن عقد ………………………………………………………………………………..  47

2-1-3: اقسام شروط ضمن عقد ……………………………………………………………………………….  48

2-1-3-1: شروط صحیح در عقد نکاح ………………………………………………………………………  48

2-1-3-2: شروط باطل و غیر مبطل …………………………………………………………………………..  48

2-1-3-3: شروط باطل و مبطل ………………………………………………………………………………..  49

2-2: رابطه و وابستگی شرط به عقد ……………………………………………………………………….  50

2-3: شرط پرداخت مهریه عندالمطالبه …………………………………………………………………….  52

2-3-1: قدرت بر تسلیم مهر در مهریه حال یا عندالمطالبه ……………………………………………….  53

2-4: شرط پرداخت مهریه عندالاستطاعه ………………………………………………………………….  53

2-4-1: پرداخت مهریه در زمان استطاعت …………………………………………………………………..  53

2-4-2: عدم تعیین زمان استطاعت و پرداخت در شرط عندالاستطاعه …………………………………  53

2-4-3: انواع شرط عندالاستطاعه در مهریه …………………………………………………………………..  54

2-4-4: عندالاستطاعه بعنوان شرط ضمن عقد ………………………………………………………………  54

2-4-5: دلیل مخالفین طرح عندالاستطاعه بودن مهریه …………………………………………………….  55

2-4-6: دلیل موافقین طرح عندالاستطاعه بودن مهریه ……………………………………………………..  55

2-5: تفاوت عندالمطالبه بودن پرداخت با عندالاستطاعه بودن آن …………………………………..  56

2-5-1: ماهیت عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن پرداخت ……………………………………………..  56

2-5-2: بار اثبات در شرط عندالمطالبه با شرط عندالاستطاعه ……………………………………………  56

2-5-3: امکان بازداشت زوج در صورت امتناع از پرداخت ……………………………………………..  57

2-6: نحوه مطالبه مهریه در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد ……………………………………  57

2-6-1: ثبوت حکم اعسار زوج ………………………………………………………………………………..  58

2-6-2: اقسام اعسار و احکام آنها …………………………………………………………………………….  58

2-6-3: معیار تقسیط مهریه در حکم اعسار نسبی ………………………………………………………….  58

2-6-4: انتقادات وارد بر صدور حکم اعسار توسط دادگاه ها …………………………………………..  58

2-6-5: انتقادات وارد بر قسط بندی حکم اعسار ………………………………………………………….  58

2-6-6: نظر فقها در مورد اعسار ……………………………………………………………………………….  59

2-6-7: اعسار و مشکلات در پرداخت مهر …………………………………………………………………  59

2-6-8: قدرت بر تسلیم مهر در مهریه های غیر عقلایی ………………………………………………….  60

2-7: مشکلات در وصول و اجراء مهریه در صورتی که عندالاستطاعه باشد …………………..  60

2-7-1: وصول مهریه عندالاستطاعه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی ………………………………..  60

2-7-2: وصول مهریه عندالاستطاعه از طریق تقدیم دادخواست به محاکم قضایی …………………..  61

2-8: احتمالاتی در مورد موقعیت شرط «عندالاستطاعه» در توافق مربوط به مهریه و اشکالات وارد بر آنها         61

2-8-1: به تاخیرانداختن زمان مطالبه به موجب شرط عندالاستطاعه و اشکالات آن …………………  61

2-8-1-1: غرری شدن توافق …………………………………………………………………………………..  61

2-8-1-2: جهالت در اجل از نظر فقها در شرط عندالاستطاعه ………………………………………….  64

2-8-1-3: نامشخص بودن زمان اجرای تعهد در مهریه عندالاستطاعه ………………………………….  64

2-8-2: تاکیدی بودن شرط عندالاستطاعه …………………………………………………………………….  65

2-8-2-1: عدم استفاده زوجه از حق حبس در مهریه مؤجل و عندالاستطاعه ………………………..  66

2-8-2-2: عدم وجود حق حبس در مهریه عندالاستطاعه بدلیل بطلان مهرالمسمی و مهرالمثل….. 66

2-8-3: اسقاط حق مطالبه بموجب شرط عندالاستطاعه ……………………………………………………  66

2-8-3-1: لزوم تعیین کردن وقت برای مطالبه مهریه ……………………………………………………..  67

2-8-3-2: سقوط دائم مهریه ……………………………………………………………………………………  67

2-8-3-3: سقوط حق مطالبه ثمن از نظر آیت اله سیستانی ………………………………………………  67

2-8-3-4: درج کردن قید عندالاستطاعه در عقد با توافق طرفین ……………………………………….  67

2-8-3-5: زوال عنوان تعهد …………………………………………………………………………………….  68

2-9: مسائل مورد بررسی در پرداخت مهریه بصورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه از دیدگاه فقه و حقوق موضوعه ایران …………………………………………………………………………………………………………………………  68

2-9-1: حق حبس در مهریه عندالمطالبه ……………………………………………………………………..  68

2-9-1-1: حق حبس در مهریه عندالمطالبه از نظر قانونی ………………………………………………..  68

2-9-1-2: حال بودن مهریه در ماده 1085 قانون مدنی ……………………………………………………  68

2-9-1-3: حق یا حکم بودن ماده 1085 قانون مدنی ………………………………………………………  68

2-9-1-4: ماهیت حبس در عقد نکاح ………………………………………………………………………..  69

2-9-2: حق حبس در مهریه عندالاستطاعه …………………………………………………………………..  69

2-9-2-1: حق حبس با مراجعه به آیات قرآن و احادیث و ادله فقهی ………………………………..  69

2-9-2-2: قاعده « تعجیل فی المؤجل قبیح » ……………………………………………………………….  70

2-9-2-3: توافق در نحوه پرداخت مهر به صورت عندالاستطاعه و فقدان حق حبس ………………  70

2-9-3: درج شرط عندالاستطاعه در عقد نکاح برای پرداخت مهریه …………………………………..  71

2-9-3-1: شرط ممتنع در پرداخت مهریه عندالاستطاعه ………………………………………………….  71

2-9-3-2: شرط اجل بودن مهریه عندالاستطاعه …………………………………………………………….  72

2-9-3-3: دلالت شرط پرداخت مهریه عندالاستطاعه ( تصریحی ، ضمنی ) …………………………  72

2-9-3-4: صحت شرط عندالاستطاعه در عقد نکاح ………………………………………………………  72

2-9-3-5: شرط عندالاستطاعه در عقد نکاح «شرط اجل مستقبل، ایجابی، سلبی» …………………..  73

2-9-4: پذیرش حق حبس در مهریه عندالاستطاعه نقض غرض قانونگذار …………………………..  73

2-9-4-1: توافق در قوانین تکمیلی فراتر از قانون …………………………………………………………  74

2-9-5: دلایل عدم پذیرش حق حبس در مهریه عندالاستطاعه ………………………………………….  74

2-9-5-1: مهریه عندالاستطاعه معلق مشروط ……………………………………………………………….  74

2-9-5-2: موافقت زوجه به تدریجی بودن وصول مهریه …………………………………………………  74

2-9-5-3: قائده یوم الاستحقاق در مهریه عندالاستطاعه …………………………………………………..  74

2-9-5-4: قبول شرط عندالاستطاعه ، تسامح ، اعمال حق حبس دریغ ………………………………..  75

2-9-5-5: اساس و هدف درج شرط عندالاستطاعه در عقد ……………………………………………..  76

2-9-5-6: محدودیت دامنه اجرای حق حبس و التزام به عقد نکاح ……………………………………  76

2-9-5-7: موقوف بودن اجل در مهریه عندالاستطاعه ……………………………………………………..  77

2-9-5-8: تعیین اجل در دین ………………………………………………………………………………….  77

2-9-5-9: ملاک حق حبس در عقود …………………………………………………………………………  77

2-9-5-10: اصل عدم امکان استفاده مجیر از اسبابی که با اجازه اعطاء شده منافات دارد …………  77

2-10: نظریه غلط باطل بودن شرط عندالاستطاعه در پرداخت مهریه ……………………………..  78

2-11: فتاوای مراجع عظام تقلید در مورد حق حبس در مهریه عندالاستطاعه …………………..  80

2-12: فتاوای مراجع عظام تقلید در مورد مهریه عندالمطالبه پس از تقسیط شدن ……………..  82

2-13: اختلاف دیدگاه بین حقوقدانان در مقتضای ذات بودن تمکین در عقد نکاح ……………  83

2-14: تعدیل مهریه به نرخ روز وقتی که شرط عندالاستطاعه قید شده ………………………….  83

2-14-1: رفع اختلاف بین استطاعت بالفعل واستطاعت بالقوه درمهریه عندالاستطاعه ……………..  84

2-14-2: تضییع مهریه به نرخ روز وقتی که شرط عندالاستطاعه قید شده …………………………….  85

2-14-3: نحوه امکان مطالبه و وصول مهریه عندالاستطاعه ازمحل ترک زوج متوفی ………………..  85

2-14-4: وضعیت مهریه در صورت فوت زوجه قبل از زوج …………………………………………..  86

2-14-5: مشکلات مهر عندالمطالبه پس از طلاق ………………………………………………………….  87

2-15: قسیم بودن مهریه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه ………………………………………………….  87

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………. 90

ارائه پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………. 92

فهرست منابع و مأخذ …………………………………………………………………………………………..  94

چکیده :

مهریه در عین حال که از نظر شرعی و قانونی از ارکان عقد نکاح دائم محسوب نمی گردد، ولی در عرف کنونی یکی از اصلی ترین مباحث نکاح قرار گرفته و تاثیر آن در شروع زندگی و ادامه آن به حدی است که نگاه همه مردم به موضوع مهریه جنبه شخصی پیدا کرده، خواسته یا ناخواسته زوج به دنبال راهی است که در موقع لزوم بتواند به استناد آن از پرداخت مهریه فرار کند و زوجه به دنبال راهی است که در صورت نیاز در جهت وصول مهریه دچار مسائل و مشکلات دادگاهی نگردد به هر تقدیر این طرز نگاه مردم و مشکلاتی که در اثر مهریه های زیاد به زندگی ها وارد شده و آمار زیاد زندانیان مهریه، مسئولین سازمان ثبت را به تکاپو واداشت تا بتوانند قدمی در جهت جلوگیری از اثرات مهریه های زیاد و زندگی بهتر زوجین بردارند، در همین زمینه دستورالعمل شماره 53958/34/1 در تاریخ 7/11/1385 توسط ریاست محترم سازمان ثبت اسناد و املاک کل کشور صادر و به دفاتر ازدواج و طلاق ابلاغ گردید، متن بخشنامه بدین شرح است: سردفتران ازدواج مکلفند در موقع اجرای صیغه عقد و ثبت واقعه ازدواج درصورتیکه زوجین در نحوه پرداخت مهریه برعندالاستطاعه مالی زوج توافق نمایند بصورت شرط ضمن عقد درج و به امضای زوجین برسانند» بموجب این دستورالعمل سردفتران دفاتر رسمی ازدواج مکلف شدند، مفاد دو شرط 13و14مندرج در نکاح‌نامه را برای زوجین و خانواده‌ها تفهیم نموده تا طرفین عقد (زوجین) یکی از دو نوع مهریه یعنی عندالمطالبه یا عندالاستطاعه را بعنوان شرط ضمن عقد انتخاب نمایند و بدینوسیله فرض «ممتنع بودن زوج» موجود در ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیـت‌های مالی در خـصوص مهریه تغـییر کند و تعداد زندانیان مهریه کاهش یابد. ولی به نظر میرسد قراردادن شرط عندالاستطاعه در عقد نکاح اگر چه آمار زندانیان مهریه را کاهش می دهد اما وصول مهریه را از نظر حقوقی مشکل می نماید و همچنین امکان صدور اجرائیه و وصول مهریه از طریق اجرای ثبت به واسطه مشروط بودن مهریه به استطاعت، نیز وجود نخواهد داشت.

به هر حال ما در این رساله سعی داریم بعد از شناخت مهریه و کارکردهای آن، شروط عندالمطالبه و عندالاستطاعه را از نظر فقهی و حقوقی بررسی و به آثار و تبعات آنها در مهریه بپردازیم تا زوجین بتوانند با آگاهی بیشتر نسبت به فلسفه وجودی مهریه و شناخت این دو شروط دست به انتخاب صحیح بزنند .

واژگان کلیدی : مهریه، شرط ضمن عقد، عندالمطالبه، عندالاستطاعه، استطاعت، غرر

مقدمه :

خانواده بعنوان کوچکترین عضو و هسته مرکزی اجتماع بشمار می رود و قدرت و استحکام آن باعث استحکام ملت و سستی و تباهی در آن باعث انحطاط ملت خواهد شد، ازینرو قانونگذار توجه خاصی به مسائل مربوط به خانواده داشته و قوانین و مقررات مربوط به آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده و تدوین قانون در این عرصه نیاز به دقت عمل زیادی دارد. از طرف دیگر هدف اصلی از عقد ازدواج و تشکیل خانواده آثار مالی آن نیست، گرچه آثار مالی را هم بدنبال دارد و یکی از مهمترین آثار مالی عقد ازدواج مهریه می باشد، مهریه در حقوق ایران برگرفته از مذهب و سنت است و علل مختلفی در تکلیف مرد به پرداخت مهر بیان شده‏ است ولی به تازگی مهریه از فلسفه اصلی خود فاصله گرفته و تعیین مهریه های سنگین بین مردم متداول گشته و ازدیاد آن وسیله ای برای فخر فروشی زن یا به اهرم فشاری از طرف زن به مرد هنگام بروز اختلاف تبدیل شده است. متاسفانه تعیین مهریه های سنگین بدون در نظر گرفتن توانایی مرد در پرداخت روابط مالی و غیرمالی خانواده را دچار مشکل می کند و رغبت جوانان را برای ازدواج کاهش می دهد و در نتیجه عواقب ناگواری برای اجتماع بدنبال دارد از طرفی به دلیل هنگفت بودن، مرد هرگز قادر به پرداخت آن نیست و یا قصد پرداخت آن را ندارد و اگر توان اداء دارد به نحوی طفره می رود. یکی از عوامل استقبال زوجین از تعیین مهریه های سنگین، فقدان دیدگاه درست درباره ماهیت و نقش مهر است. امید است رساله حاضر در شناخت درست از فلسفه وجودی مهر و استفاده صحیح از شروط ضمن عقد و آگاهی از شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در مهریه و کاهش میزان مهر مؤثر افتد.

الف : بیان مساله

حساسیت اجتماعی راجع به مسائل مربوط به ازدواج و تحولات اندیشه‌های مربوط به حقوق خانواده، اهمیت پرداختن به موضوع «شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه در مهریه» و شناخت صحیح آنها را مضاعف می‌کند. از طرفی تعیین مهریه در حال حاضر دچار تغییرات زیادی شده و در عرف امروزی تعیین مهریه های سنگین معمول شده که به قصد سلب حق طلاق از جانب مرد یا تضمینی برای خوشبختی زوجه یا برای الزام مرد به طلاق تعیین می شوند که در نهایت بدلیل عدم قدرت پرداخت از جانب زوج، باعث بازداشت زوج و افزایش آمار زندانیان غیرمجرم گردیده و تبدیل به یک معضل اجتماعی شده است.              در صورتی که بسیار دیده می شود مردی که قصد طلاق همسر خود را دارد با فشارهای روحی زن را وادار به بخشش مهریه نموده و در عمل نه تنها تعیین مهریه سنگین ضمانتی برای ادامه زندگی مشترک نبوده، بلکه خود باعث بروز اختلافاتی بین زوجین گشته است. از سوی دیگر مهر سنگین نمی تواند دلیلی برالزام مرد به طلاق باشد، چون پرداخت مهر قواعد خاص خود را دارد و طلاق هم از قوانین خاص خود پیروی می کند. شاید در اینجا بتوان گفت باید در قوانین راجع به ازدواج تغییراتی داده شود تا با روح زمانه سازگار باشد. ازاین‌رو بررسی همه جانبه این موضوع به منظور ریشه‌یابی مسأله و ارائه راه‌حل‌های ممکن جهت کنترل مهریه های سنگین ضروری است تا بتوانیم برخی معضلات مربوط به مهریه های سنگین و وصول آن در جامعه امروزی را حل کنیم.

ب : پیشینه تحقیق

تاریخچه مهر را نمی توان بطور کامل در ایران مورد مطالعه قرار داد چون منابعی که از دوران قدیم به دست ما رسیده محدود می باشد و در همان منابع هم بطور اجمالی در مورد مهریه و شرط ضمن عقد نکاح نوشته شده است ولی در سالهای اخیر نویسندگان بزرگی در مورد مهریه کتب و مقالات رسمی نوشته اند و از جهات و زوایای گوناگونِ مهریه تحلیلاتی صورت گرفته، از جمله مقاله ای با عنوان «مهریه عندالاستطاعه است» نوشته رضا تاجگر و مقالات دیگر با عناوین گوناگون که هر کدام به موضوعاتی از مهر پرداخته اند ولی تا آنجا که اینجانب جستجو نموده ام کار پایان نامه ای و دانشجویی در مورد مهریه و شروط ضمن عقد نکاح تحت عنوان «شرط عندالاستطاعه و مقایسه آن با شرط عندالمطالبه» صورت نگرفته است .

ج : سوالات تحقیق

• مفهوم عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن دین یا مهریه چیست؟
• چه تفاوتهایی بین شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه بودن مهریه وجود دارد؟
• شرط عندالاستطاعه در مهریه تا چه حد توانسته در حل مشکلات ناشی از ازدیاد مهریه مؤثر باشد؟

د : فرضیه ها

• ممکن است مطالبه دین به زمانی بعد از تحقق دین موکول شود یا استطاعت مدیون در هنگام عقد از نظر طرفین محرز نشود و تحقق آن موکول به آینده شود.
• شرط عندالمطالبه با شرط عندالاستطاعه هم در ماهیت و هم در بار اثبات تفاوتهای عمده ای دارند.
• شرط عندالاستطاعه در مهریه دارای مسائل و مشکلاتی است که در نهایت با استقبال خانواده ها و زوجین روبرو نشده است .

ذ : ضرورت، اهمیت و اهداف تحقیق

حساسیت اجتماعی راجع به مسائل مربوط به ازدواج و مهریه، اهمیت پرداختن به موضوع مهریه و شروط ضمن عقد نکاح را مضاعف می کند. محکومیت های مالی زوج ها بدلیل عدم پرداخت مهریه و به زندان افتادن آن ها به یک معضل اجتماعی تبدیل شده و همچنین گرانی مهریه باعث کاهش آمار ازدواج گشته؛ پس باید چاره ای اندیشید و به خانواده ها آموزش داد که گرانی مهریه ربطی به خوشبختی زوجه ندارد. این رساله هم اهدافی دارد که هدف اصلی آن پژوهش و بررسی فقهی، حقوقی شرط عندالمطالبه و عندالاستطاعه و همچنین کمک به اصلاح قوانین موجود در کشور در راستای ساماندهی خانواده و حاکمیت عدالت و کنترل بر مهریه های سنگین در جامعه می باشد .

ر : روش تحقیق

این پایان نامه یک تحقیق نظری مبنی بر روش کتابخانه ای است که با مطالعه کتب و منابع اصلی و فرعی از متقدمین و متاخرین و جستجوی مقالات درج شده از مجلات تخصصی و منابع فقهی و ماده قانونی آئین دادرسی مدنی و جستجو در سایت های اینترنتی و فیش برداری از آنها و جمع آوری مطالب و مرتب کردن و دسته بندی در هر فصل صورت گرفته است. این پژوهش از نظر هدف از نوع علمی، کاربردی و از لحاظ روش انجام تحقیق توصیفی، اصولی و منطقی است.

ز : ساختار تحقیق

با توجه به مسائل و مشکلات بوجود آمده در مورد موضوع تحقیق، این رساله مشتمل بر 2 فصل تنظیم گردیده که فصل اول آن با عنوان «شناخت مهریه و کارکردهای آن» بطور خلاصه شامل مباحثی از قبیل: کلیات و مفاهیم ، اقسام و شرایط مهریه و انواع مهر از نظر زمان پرداخت و تأجیل در دین و مهریه می باشد و فصل دوم آن با عنوان « آثار و نتایج شرط عندالمطالبه

و عندالاستطاعه در مهریه » و شامل مباحثی از جمله: شروط ضمن عقد، رابطه عقد با شرط ، تفاوت شرط عندالاستطاعه با عندالمطالبه ، مسائل و مشکلات قابل بررسی در مهریه عندالاستطاعه و فتاوای مراجع عظام و غیره می باشد .

تعداد صفحه :117 صفحه

پایان نامه حقوق - حق توسعه و جهان سوم با عنایت به مقررات حقوق بین الملل اقتصادی

چکیده

در منظومه­ی چندوجهیِ حقوق بشر، حقوق اقتصادی ـ اجتماعی، مجموعه­ای از حق­های بشری است که در جهت رفع بی عدالتی­های اجتماعی و اقتصادی به­رسمیت شناخته شده است و برخورداری از آن مستلزم دخالت فعال دولت است. حق توسعه، به­عنوان یک حق مندرج در صورت­بندی­ حقوقیِ حقوق اقتصادی ـ اجتماعی، جایگاهی بس تعیین کننده دارد زیرا حق توسعه، حق بشری است که دلالت بر فرآیندی همراه با عدالت و برابری دارد، فرآیندی که به تحقق یکایک حقوق بشر و تمامی آن­ها با هم می­انجامد؛ ازاین جهت می­توان آن­را حق بر حقوق نامید. فلذا شناخت ابعاد گوناگونش و ارزیابی مفهومی و عملی آن ـ که در گرو تحلیل صورت­بندی­های اجتماعی و اقتصادی جامعه جهانی و بررسی تضادهای نیروهای اجتماعی و اقتصادی در شکل­گیری و ظهور این حق می­باشد ـ امری ضروری خواهد بود. از طرفی ظهور منطقه­بندی­های جهانی (شمال و جنوب یا جهان توسعه­یافته و درحال­توسعه) و از سویی دیگر با بروز پدیده­ی جهانی­شدن و جهانی­سازی و گسترش بین­المللیِ فعالیت­های اقتصادی، مالی، تولیدی و… موجب گشته که این حق با ابهام مواجه شود و برخوردهای متفاوت و اغلب متعارضی از سوی دولت­ها در قبال تحقق آن انجام شود. با این اوصاف سؤالی که ذهن بسیاری از حقوق دانان را به خود مشغول ساخته است، این است که سرنوشت حق توسعه به­عنوان خواست اصلی بسیاری از کشورهای جهان سوم، در مناسبات جدید جهانی با وجود مقررات و قواعد نوینِ حاکم بر روابط حقوقی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی چه خواهد بود؟ در این خصوص در فصل نخست، با دیدگاهی ماهیت­نگر به مفهوم و روند شکل­گیری حق توسعه در مناسبات بین­المللی پرداختیم. سپس در فصل دوم به تبیین مفهومی اصطلاح جهان سوم می­پردازیم و آن­گاه در فصل آخر با نگاهی پیامدنگر، تحقق و اجرای حق توسعه در پرتوی مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی در کشورهای جهان سوم را بررسی می­نماییم.

واژگان کلیدی: حق توسعه، جهان سوم، مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی، جهانی سازی، سازمان ملل متحد

علائم اختصاری

A.C.P: Africa-Caribbean and Pacific group of states

APEC: Asia-Pacific Economic Cooperation

ASIL: American Society of International Law

BIS: Bank of International Settlements

CERDS: Charter of Economic Rights and Duties of States

DAC: Development Assistance Committee

DD: UN Development Decade

DRD: The Declaration on the Right to Development

ECA: Economic Commission for Africa

ECE: Economic Commission for Europe region

ECLAC: Economic Commission for Latin America and Caribbean

ECO: Economic Cooperation Organization

ESCAP: Economic and Social Commission for Asia and Pacific

ESCWA: Economic and Social Commission for West Asia

FAO: Food and Agriculture Organization

GATT: General Agreement on Tariffs and Trade

HCR: Human Rights Council

HIPC: Heavily Indebted Poor Countries

IBRD: International Bank for Reconstruction and Development

ICSID: International Centre for Settlement of Investment Disputes

IDA: International Development Association

IEA: International Energy Agency

IELG: International Economic Law Interest Group

IFAD: International Fund for Agriculture Development

IFC: International Finance Corporation

ILO: International Labor Organization

IMF: International Monetary Fund

ITU: International Trade Center

LDCs: Least Developed Countries

LDPs: Local Development Programs

LECD: Less Economically Developed Countries

LED: Local Economic Development

MDGs: Millennium Development Goals

MIGA: Multilateral Investment Guarantee Agency

NAM: Non-Aligned Movement

NIEO: New International Economic Order

ODA: Official Development Assistance

OECD: Organization for Economic Co-operation and Development

OPEC: Organization of Petroleum Exporting Countries

UNCDF: United Nations Capital Development Fund

UNCDF: United Nations Capital Development Fund

UNCED: United Nations Conference on Environment and Development

UNCITRAL: United Nations Commission on International Trade Law

UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development

UNDP: United Nations Development Program

UNEPTA: United Nations Expanded Program of Technical Assistance

UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UNICEF: United Nations International Children’s Emergency Fund

UNIDO: United Nations International Development Organization

WCED: World Commission on Environment and Development

WTO: World Trade Organization

فهرست مطالب

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: ماهیت و مبانی حقوقی حق توسعه ………………………………………………… 10

بخش اول: محتوای حق توسعه ………………………………………………………………………………………… 11

گفتار اول: مفهوم توسعه – رویکرد سیاسی ……………………………………………………………………………….. 11

گفتار دوم: مفهوم توسعه – رویکرد اقتصادی …………………………………………………………………………….. 15

گفتار سوم: مفهوم توسعه – رویکرد حقوق بشری ……………………………………………………………………… 19

بخش دوم: مبانی و زمینه­های شکل­گیری مفهوم حق توسعه ………………………………………………….. 24

گفتار اول: اسناد بین­المللی و منطقه­ای ………………………………………………………………………………………. 24

گفتار دوم: عملکرد نهادها و سازمان­های بین­المللی …………………………………………………………………….. 33

گفتار سوم: تحول و تکامل تدریجی مفهوم حق توسعه ……………………………………………………………….. 41

فصل دوم: تئوری سه جهان، تئوری جهانی­سازی، راهکار یا مانع حقوقی برای حق توسعه …………………………………………………………………………………………………………….. 48

بخش اول: مبانی و زمینه­های شکل­گیری تئوری سه جهان و تئوری جهانی­سازی ……………………… 49

گفتار اول: تاریخچه­ی شکل­گیری تئوری سه جهان و تئوری جهانی­سازی ……………………………………… 49

گفتار دوم: مبانی نظری ……………………………………………………………………………………………………………. 55

گفتار سوم: مبانی عملی …………………………………………………………………………………………………………… 61

بخش دوم: بررسی و تحلیل تئوری سه جهان و تئوری جهانی­سازی در رابطه با حق توسعه ……….. 66

گفتار اول: تئوری سه جهان و حق توسعه ………………………………………………………………………………….. 66

گفتار دوم: تئوری جهانی­سازی و حق توسعه ……………………………………………………………………………… 69

گفتار سوم: تئوری حاکم در عمل ……………………………………………………………………………………………… 72

فصل سوم: اجرای حق توسعه در کشورهای جهان سوم و مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ………………………………………………………………………………………………………….. 76

بخش اول: مبانی و زمینه­های شکل­گیری مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی …………………………….. 77

گفتار اول: تاریخچه­ی مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ……………………………………………………………… 77

گفتار دوم: اسناد بین­المللی مرتبط با مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ………………………………………….. 81

گفتار سوم: سازمان­های بین­المللی فعال در زمینه­ی مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ……………………… 86

بخش دوم: بررسی اصول مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی و حق توسعه در سه جهان ……………. 93

گفتار اول: اصول مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ……………………………………………………………………. 93

گفتار دوم: اصول حق توسعه …………………………………………………………………………………………………… 99

گفتار سوم: شباهت­ها و تفاوت­های اصول حق توسعه و اصول مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ……. 106

بخش سوم: تحلیل رویارویی حق توسعه و مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی در سه جهان ………. 110

گفتار اول: نگاهی به سیر تکامل حقوقی مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی ……………………………………. 110

گفتار دوم: کارکرد متقابل حقوق بین­الملل اقتصادی و حق توسعه در سه جهان ………………………………. 115

گفتار سوم: ارزیابی عملی تأثیر مقررات حقوق بین­الملل اقتصادی بر حق توسعه در سه جهان ………….. 120

نتیجه­گیری …………………………………………………………………………………………………….. 128

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………… 132

منابع ……………………………………………………………………………………………………………… 133

تعداد صفحه :154 صفحه